De manager op zoek naar flow

Wie erin slaagt om zijn ego opzij te zetten, is tot veel in staat

Een reiziger aan het hoofd van de FOD Mobiliteit en Vervoer. Het lijkt de logica zelve. Voor Laurent Ledoux, de man die we er negen hoog ontmoeten, is het dat ook. Het uitzicht op het sporenspel van Brussel-Noord typeert hem. Ook hij is een pendelaar in hart en nieren, zijn hele leven al, tussen Noord en Zuid, Oost en West, publiek en privé.

“Mijn carrière is altijd een zoektocht geweest naar een evenwicht tussen twee extremen. Mijn manier van werken lijkt erg op de privé, maar mijn roeping ligt bij het algemeen nut. Ik heb altijd een weg gezocht tussen de twee. Ik hou van beter presteren, van klantgerichtheid, van autonomie en innovatie, van snel vooruitgaan … Dat vind je niet altijd terug bij administraties, bij privé noch overheid. En dus probeer ik dat binnen te brengen.”

Het recept daarvoor klinkt klassiek en oersimpel, maar is niet eenvoudig. “Je moet een omgeving creëren waar werknemers als gelijken worden behandeld, waar ze kunnen groeien, persoonlijk en professioneel, waar ze autonomie krijgen. Dat vraagt veel tijd en in het begin moet je vaak harde beslissingen nemen. Vaak zullen die haaks lijken te staan op de principes die ik net opsomde, maar ze zijn nodig, om de organisatie meer matuur te maken.”

Winst maken, is daarbij nooit de prioriteit geweest. Veel belangrijker is dat werknemers hun job graag doen en kunnen groeien. Dan volgen de cijfers vanzelf, is de overtuiging van de voorzitter.

Die menselijke aanpak staat in schril contrast met het verwijt dat Laurent Ledoux enkele weken geleden van een vakbond kreeg. Die noemde hem een ‘dictator’. Aanleiding daarvoor was, volgens die vakbond, zijn onbuigzame houding tijdens de hervorming van het Directoraat-Generaal Luchtvaart.

Als gij belogen wordt en u niet liegend wreekt,

als gij de haat aanvaardt, dit zonder zelf te haten,

…, dan zijt ge een man, mijn zoon!

(Uit het gedicht ‘If…’ van Rudyard Kipling, vertaald door Karel Jonckheere)

De dag na dit interview mailt Laurent Ledoux me de volledige tekst van dit gedicht. “Ik was zeven jaar toen mijn judomeester me dit gaf. Sindsdien is het een mantra voor mijn leven. Op 6 januari, nog voor het misverstand met de vakbond, heb ik dit gedicht voorgelezen aan het personeel, tijdens de nieuwjaarsreceptie. Misschien voelde ik het aankomen … Om maar te zeggen: ik ben de eerste om kritiek te aanvaarden. Wie mij kent, weet dat ik zelfs de meest grove belediging positief bekijk. Als men mij ‘dictator’ noemt, zal ik me vooral afvragen of ik iets gedaan heb wat rechtvaardigt om mij zo te noemen.”

Wat dit geval betreft: “Er waren veel interne spanningen tussen bepaalde medewerkers. We hebben zeer snel moeten handelen, dat kan dictatoriaal overkomen, maar het is nooit zo bedoeld geweest. We hebben ook heel wat mensen geraadpleegd, binnen en buiten de diensten. Iedereen? Neen, dat kon niet, het moest ook vooruitgaan, in functie van het algemeen belang en om de basis te leggen voor een betere werksfeer.”

In de verzen van Kipling herkent Laurent Ledoux ook hoe hij in het leven staat. “Als manager engageer ik me voor de volle honderd procent. Tegelijk ben ik de eerste om het belang van wat ik doe, te relativeren en kan ik me volledig ‘loskoppelen’ van mijn werk. Wat ik doe is én héél belangrijk, en compleet onbeduidend.”

Kunt u echt goed werken leveren met zo’n opvatting?

“Absoluut. Te veel mensen storten zich met zoveel overgave op hun werk dat ze blind worden voor wat rondom hen gebeurt. Sommigen geven het uiteindelijk zelfs op. Ik geef toe dat de lijn soms zeer dun is, maar als je er echt in slaagt om je ego en je verlangens opzij te schuiven en je daar niet door te laten beperken, ben je tot veel in staat.”

Bekommernissen over het eigen imago en uitstraling veroorzaken meer kwaad dan goed, vindt Laurent Ledoux. “Ze belemmeren je om te doen wat juist is. Wat voor mij telt, is doen wat ik verondersteld word te doen.”

Dat klinkt heel volgzaam.

“Ik heb niet gezegd dat ik doe wat anderen veronderstellen dat ik moet doen. Voor mij gaat het om doen wat ik als juist aanvoel in een groter geheel, in harmonie met wat zou moeten gebeuren, in functie van de situatie. Ik heb er geen naam voor, maar je kunt het vergelijken met een danser die loskomt van zijn bewegingen en gedanst wordt. Die toestand probeer ik als manager, rustig aan maar bewust, te bereiken. Of dat lukt, hangt nooit alleen van jezelf af. Het vergt veel oefening, maar inspanningen alleen volstaan niet. Die ‘flow’ wordt je gegeven.”

Hebt u dat al meegemaakt?

“Ja, soms heb je zo gewerkt met je mensen en heb je die beslissingen genomen zodat er iets groter ontstaat dat een eigen leven gaat leiden. Handelingen en beslissingen vallen dan, niet gehinderd door ego’s, op natuurlijke wijze samen met wat gedaan moet worden. Dat gevoel is fantastisch. Tegelijk is het ook niet nieuw. Lao Tse schreef in 600 voor Christus al: ‘De grote leider is diegene waarvan de groep het bestaan nauwelijks merkt.’ Dat betekent niet dat hij niets gedaan heeft, wel dat hij alles zo positioneert dat zijn organisatie, land of volk, de goede richting uitgaat. Dat is de grote kunst van het managen.”

Laurent Ledoux houdt van een tweespalt. Knopen doorhakken, rechtlijnig zijn, daadkracht tonen … Een manager die voor vol wil worden aanzien en veranderingen wil bewerkstelligen, moet het kunnen. “Vooral in het begin, om de juiste cultuur en werkomgeving te creëren. Maar je moet ook kunnen openstaan voor nieuwe ideeën. Een goede vriend van me zegt altijd: ‘Un bon manager n’hésite jamais, mais doute toujours.’ Het evenwicht daartussen vinden, is niet gemakkelijk, maar stelt je in staat om, indien nodig, van koers te veranderen.”

De koers die hij met de FOD mobiliteit wil varen, is er één naar een plek waar muren tussen afdelingen gesloopt worden, waar medewerkers van elkaar weten waar ze mee bezig zijn en waar mensen zich kunnen ontplooien, dankzij de sfeer en cultuur die ze samen creëren.

Wat u minder belangrijk vindt, is winst maken. Als chef van een overheidsdienst hebt u wat dat betreft makkelijk spreken.

“Absoluut. Maar toen ik bij BNP Paribas Fortis werkte, hanteerde ik dezelfde filosofie. Kreeg ik tegenkanting? Ja, maar uiteindelijk zijn mijn team en ikzelf er wel in geslaagd.”

Het team waar Laurent Ledoux over spreekt, bevond zich letterlijk en figuurlijk in de kelder van de bank. “Die cel werkte voor de publieke sector, een activiteit die geen prioriteit was voor het toenmalige Fortis. Ze hebben me gevraagd om nieuw leven in die groep te blazen. Vijf jaar later werden ze erkend door de ceo als een strategisch belangrijk team voor de bank. De sfeer was er zo veranderd dat ook andere collega’s er nu graag willen werken. Vroeger wou niemand dat. En het mooist van al: na een tijd was mijn rol overbodig. De dynamiek nam alles over. Wat ik daar gedaan heb? Vooral de klemtoon gelegd op de mens, op respect, persoonlijke groei en autonomie.”

Intussen beginnen steeds meer bedrijven te begrijpen dat winst niet altijd het hoofddoel is, wel de bijdrage die een organisatie levert aan de maatschappij, meent Laurent Ledoux. En, zoals zo vaak, komt van het een het ander. “Winst maken is niet gemakkelijk tegenwoordig. Een andere benadering is dat je die winst eerder als een essentiële randvoorwaarde dan als een ultiem objectief bekijkt. Het echte doel moet zijn: een bijdrage leveren aan de maatschappij, aan de mensen die voor je werken. Als je dat doet, zal de winst mogelijk groter zijn dan in het scenario waarin je je alleen op winstmaximalisatie focust. Maar … Het lukt alleen als je het meent, als je er echt in gelooft.”

Is dat niet een beetje naïef?

“Ik begrijp dat het moeilijk is, zeker voor grote organisaties. Maar vergelijk het met vrienden maken. Iedereen weet dat je meer vrienden maakt als je echt om hen bekommerd bent dan als je je zo gedraagt, gewoon omdat je iets van hen nodig hebt.”

Klinkt mooi, maar geef toe, hoeveel bedrijven werken zo?

“Zeer weinig, maar dat betekent niet dat het niet kan. Het is een dynamiek die meer en meer door sociologen onderzocht wordt en die bewezen heeft succesvol te zijn. Maar het vraagt een zeker geloof in het bereiken van doelen die niet zuiver materialistisch zijn.”

En dat is wat u met de FOD wilt doen?

“Ja, dat is wat ik altijd wil doen. En dat kan lukken of niet, we zien wel.”